Suiker en dementie

Een recente studie gepubliceerd in The American Journal of Clinical Nutrition stelt dat fructose, een type suiker, mogelijk een van de factoren kan zijn die een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer, een vorm van dementie. Dat is mogelijk een belangrijke conclusie, daar de consumptie van fructose in veel landen vrij hoog is. In een artikel in de European Journal of Clinical Nutrition kwam men voor Nederlanders op een fructose inname van gemiddeld 46 gram per dag bij mensen tussen 7 en 69 jaar oud. Dat is een kleine 17 kilogram pure fructose. Het meeste daarvan wordt geconsumeerd in de vorm van suiker.

Fructose

Fructose komt van nature voor in vruchten en honing, maar ook gewone suiker bestaat voor 50% uit fructose. En dan is er nog de fructose die gebruikt wordt als goedkope zoetstof voor met name frisdranken.
Het was al eerder bekend dat een hoge inname van fructose een rol speelt bij het ontstaan van het metabool syndroom, wat gekenmerkt wordt door een combinatie van een te hoog cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk, overgewicht, extra vetopslag in het buikgebied en een hoge bloedsuikerspiegel door insulineresistentie. Op onze website verscheen eerder een nieuwsbericht over de zin en onzin van calorieën tellen, waarbij ook de rol van fructose in onze voeding nader belicht werd. Inmiddels is ook bekend dat fructose de hersenen minder gevoelig maakt voor leptine, het hormoon dat de hersenen het signaal geeft dat we genoeg gegeten hebben.

Nieuwe theorie

Onderzoekers van de Anschutz medical Campus van de University of Colorado hebben nu een theorie ontwikkeld die een verklaring kan bieden voor het effect van fructose op het functioneren van de hersenen. Die theorie gaat kort samengevat als volgt:

Een belangrijk aspect van overleven is het verzekeren van voldoende voedsel, water en zuurstof. Wanneer dieren gedurende de evolutie werden bedreigd door uithongering, ontwikkelden ze een instinctieve reactie waardoor ze extra intensief op zoek gingen naar voedsel. De onderzoekers stellen dat deze “foerageerrespons” (het aanzetten tot voedselzoekgedrag) in gang werd gezet door fructose, ongeacht of  de fructose werd gegeten of geproduceerd in het lichaam zelf. De fructose zorgt voor toename van insulineresistentie en daarmee behoud van glucose en glucose is de belangrijkste bron voor de onmiddellijke energiebehoeften. Auteurs stellen ook dat fructose de energievoorziening kan verminderen in hersengebieden die betrokken zijn bij hogere cognitieve functies. Die hogere functies kosten de hersenen veel energie, maar zorgen ook voor innerlijke processen die af kunnen leiden van het voedsel zoeken. Tegelijk stimuleert fructose in de hersenen centra die zorgen voor een toename van de focus op voedsel, het nemen van grotere risico’s, impulsiviteit, meer trek en een groter gevoel van beloning na eten.

Overlevingsschakelaar

Dat waren vaak nuttige reacties, bijvoorbeeld in het geval van een beer die nog niet voldoende voedsel heeft gegeten om zijn winterslaap te kunnen overleven: hij is alleen nog bezig met eten vinden, neemt daarbij meer risico en slaat tegelijk een groter deel van het voedsel op in de vorm van vet.

Richard Johnson, eerste auteur van de studie, noemde deze overlevingsreactie de “overlevingsschakelaar”. Hij stelt dat als deze “overlevingsschakelaar” permanent aan staat, dit zou kunnen leiden tot te veel eten van vetrijk, suikerachtig en zout voedsel, wat weer leidt tot een overmatige productie van fructose in de hersenen. Hoewel deze route op korte termijn gunstig is in tijden van gebrek, kunnen hoge niveaus van fructose het hersenmetabolisme blijvend veranderen. Een aanhoudende vermindering van het hersenmetabolisme kan leiden tot progressieve hersenatrofie en verlies van neuronen en kan degeneratie veroorzaken van hersengebieden die verband houden met de ziekte van Alzheimer.

Ratten op fructose

Er is overigens ook onderzoek waarbij ratten gedurende langere tijd veel fructose te eten kregen. Na verloop van tijd ontwikkelden deze ratten afwijkingen in de hersenen die sterk leken op de veranderingen die gezien worden bij de ziekte van Alzheimer. Ook was er een duidelijke afname van het vermogen om informatie op te slaan en om bijvoorbeeld de weg te vinden en onthouden in een doolhof.

Johnson stelt ook dat in de hersenen van Alzheimerpatiënten vaak verhoogde niveaus van fructose aangetroffen worden.

Johnson vermoedt overigens ook dat de neiging van sommige Alzheimerpatiënten om te gaan dwalen een overblijfsel kan zijn van de oeroude foerageerreactie.

Onderzoek

De onderzoekers adviseerden meer onderzoek naar  de rol van fructosemetabolisme bij Alzheimer om te bepalen of dat mogelijk kan leiden tot betere  preventie of behandeling van deze ziekte.

Nu spelen bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer veel factoren een rol en voor een groot deel blijven die factoren vooralsnog onduidelijk. Maar de bevindingen van Johnson en zijn team wijzen wel in de richting van één van die mogelijke factoren.

Bij verreweg de meeste mensen zal consumptie van fructose, zelfs als dat veel is, niet zomaar leiden tot Alzheimer, maar toegenomen consumptie van suiker en fructose werden al eerder in verband gebracht met gedragsveranderingen bij kinderen, bijvoorbeeld hyperactiviteit, en de neiging om meer te gaan eten dan we nodig hebben. Zo kan de “overlevingsschakelaar”, die ooit bedoeld was om levens te redden in tijden van overvloed juist problemen veroorzaken en uiteindelijk levens kosten.

Geplaatst in Gezondheid